Z każdym kolejnym rokiem na polskim rynku zauważalny jest wzrost liczby organizacji pozarządowych, jakimi są fundacje oraz stowarzyszenia. Szczytne cele społeczne, powiązane z korzystną formą opodatkowania, sprawiają, że fundacje cieszą się coraz większą popularnością. W poniższym artykule poruszymy kwestię definicji fundacji, jej struktury organizacyjnej, sposobu założenia, prowadzenia księgowości oraz obowiązków sprawozdawczych.
Definicja fundacji
Fundacja jest organizacją pozarządową, ustanowioną w celu realizacji celów publicznych, użytecznych społecznie oraz gospodarczo. Ma charakter charytatywny i nie prowadzi się jej w celach zarobkowych. Warto zaznaczyć, że fundacje w Polsce reguluje ustawa o fundacjach z dnia 6 kwietnia 1984 roku.
Fundacja może zostać powołana zarówno przez osoby prawne, jak i osoby fizyczne, nazywane fundatorami. Mogą być to podmioty posiadające siedzibę poza granicami Polski, jak i cudzoziemcy. To właśnie fundatorzy ustalają przedmiot działalności fundacji w formie statutu, przeznaczają na jej cel majątek oraz wybierają członków zarządu. Aktywność fundatora w prowadzeniu fundacji może mieć różny zakres i ograniczać się wyłącznie do powołania fundacji oraz wyboru władzy. Fundator może również czynnie uczestniczyć w życiu fundacji jako członek zarządu lub ograniczyć swoją rolę wyłącznie do podejmowana kluczowych decyzji. Fundatorzy nie stają się właścicielami fundacji.
Wniesiony przez nich kapitał nazywany jest funduszem założycielskim, który może mieć formę pieniężną, rzeczową, jak i niematerialną. Wysokości funduszu założycielskiego w przypadku fundacji, które nie prowadzą działalności gospodarczej, nie określają przepisy prawa. Fundatorzy mogą ustalić dowolną kwotę, lecz muszą oni zapewnić, że ta kwota stanowi wystarczającą sumę na funkcjonowanie fundacji. Przyjęło się, że minimalna wysokość funduszu założycielskiego wynosi od 500,00 zł do 1000,00 zł. W przypadku fundacji prowadzących działalność gospodarczą, wymaga się wyodrębnienia kwoty przeznaczonej na taką działalność. Fundacja powinna przeznaczyć kwotę nie mniejszą niż 1000,00 zł na działalność statutową.
Statut fundacji
Statut fundacji jest dokumentem, który opisuje cele powołania fundacji oraz sposób ich realizacji. Wskazuje zakres kompetencji osób zarządzających, a także źródła finansowania. Wszystkie działania oraz podjęte decyzje muszą być ze statutem fundacji zgodne. Zmiany statutu dokonuje się w formie uchwały, którą zgłasza się do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS). Szczegółowe wytyczne co do treści statutu określa art. 5 ust.1 ustawy o fundacjach. Cele powołania fundacji muszą być spójne z interesami Rzeczpospolitej Polskiej. Chodzi więc o charakter publiczny i służenie ogółowi społeczeństwa. Cele te mogą dotyczyć: rozwoju gospodarki i nauki, opieki i pomocy społecznej, ochrony zdrowia, oświaty, kultury, sztuki oraz opieki nad zabytkami.
Ustanowienie fundacji
Ustanowienie fundacji polega na złożeniu przez fundatorów oświadczenia woli, czyli tzw. aktu fundacyjnego w formie aktu notarialnego, który wskazuje cel fundacji oraz fundusz założycielski. Dodatkowo, należy sporządzić m.in. uchwałę powołania składu władz fundacji, oświadczenie członków zarządu o adresie do doręczeń, a także oświadczenie o wyborze właściwego ministra nadzoru. Następnym etapem jest złożenie wniosku rejestracyjnego wraz z kompletem powyższych dokumentów oraz podpisanym przez fundatorów statutem do KRS.
Fundacji nadawany jest numer NIP oraz REGON. Obowiązkiem nowopowstałej fundacji jest złożenie w przeciągu 21 dni informacji uzupełniającej NIP-8 do Urzędu Skarbowego (US), pod który podlega. Informacja uzupełniająca NIP-8 zawiera takie dane jak: numery rachunków bankowych, miejsce przechowywania dokumentacji księgowej oraz przeważający rodzaj działalności statutowej – zgodnie z PKD. Kolejnym obowiązkiem jest zgłoszenie fundacji do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR). Za termin zgłoszenia ustala się okres 14 dni od daty rejestracji w KRS.
Organem sprawującym funkcję reprezentacyjną fundacji jest zarząd. Członkowie zarządu z tytułu pełnienia tej funkcji mogą otrzymywać wynagrodzenie.
Księgowość fundacji oraz obowiązki sprawozdawcze
Ustawą regulującą księgowe aspekty prowadzenia fundacji jest ustawa o rachunkowości. Obowiązkowym dokumentem wskazującym sposób prowadzenia księgowości jest polityka rachunkowości. Zawiera ona m.in.: określenie roku obrotowego, okresów sprawozdawczych, sposób ustalania wyniku finansowego, wyceny aktywów i pasywów, plan kont, podział kosztów na statutowe oraz administracyjne. Wyjątek od powyższego stanowią organizacje pozarządowe, które mogą skorzystać z uproszczenia wynikającego z art. 10a. ust. 1. ustawy o działalności pożytku publicznego. Artykuł dotyczy podmiotów, które:
1) działają w sferze zadań publicznych określonych w art. 4 ust. 1,
2) nie prowadzą działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców,
3) nie posiadają statusu organizacji pożytku publicznego,
4) osiągają przychody wyłącznie z:
- a) działalności nieodpłatnej pożytku publicznego z tytułu składek członkowskich, darowizn, zapisów, spadków, dotacji, subwencji, przychodów pochodzących z ofiarności publicznej,
- b) działalności odpłatnej pożytku publicznego z tytułu sprzedaży towarów i usług,
- c) tytułu sprzedaży, najmu lub dzierżawy składników majątkowych,
- d) tytułu odsetek od środków pieniężnych na rachunkach bankowych lub rachunkach w spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych, prowadzonych w związku z wykonywaną działalnością, w tym także odsetek od lokat terminowych oraz innych form oszczędzania, przechowywania lub inwestowania, tworzonych na tych rachunkach,
5) w roku poprzedzającym rok wyboru prowadzenia uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów osiągnęły przychody wyłącznie z tytułów, o których mowa w pkt 4, w wysokości nieprzekraczającej 100 000 zł – jeżeli decyzję w sprawie prowadzenia uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów podejmie organ zatwierdzający w rozumieniu przepisów o rachunkowości.
Uproszczona ewidencja przychodów i kosztów
Prowadzenie uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów należy zgłosić do US w ciągu 30 dni od daty rozpoczęcia działalności, bądź w pierwszym miesiącu nowego roku podatkowego. Z obowiązków, jakie spoczywają na podmiocie korzystającym z uproszczenia, jest sporządzenie opisu zasad prowadzenia ewidencji, określając rok podatkowy, system ochrony i program księgowy.
Przychody w uproszczonej księgowości dzieli się na przychody z działalności nieodpłatnej, odpłatnej i pozostałej. Koszty wyodrębniane są na podstawie kosztów stanowiących oraz niestanowiących koszt uzyskania przychodu. Dodatkowo, sporządza się zestawienie przepływów finansowych, dzieląc sumę przychodów i kosztów według zwolnień podatkowych, które są stosowane.
Prowadzenie pełnej księgowości fundacji wiąże się z koniecznością wyodrębniania przychodów i kosztów z każdej działalności oraz dodatkowo z podziałem na projekty i zadania. Ważną kwestią jest zatem stworzenie odpowiedniego planu kont. By sporządzić rachunek zysków i strat według załącznika nr 6, plan kont musi zawierać takie pozycje jak: przychody i koszty nieodpłatnej działalności pożytku publicznego, przychody i koszty odpłatnej działalności pożytku publicznego, przychody i koszty pozostałej działalności statutowej, przychody i koszty działalności gospodarczej, koszty ogólne zarządu, pozostałe przychody i koszty operacyjne, przychody i koszty finansowe czy konto podatku dochodowego. Za odpowiednie przydzielenie przychodów oraz kosztów odpowiada osoba bądź organ wskazany w statucie. Skrupulatne ich ewidencjonowanie wpływa na sporządzenie rzetelnych danych finansowych.
Podatek dochodowy od osób prawnych
Kwestię rozliczeń fundacji z osiągniętych dochodów reguluje ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych. Zgodnie z zapisami ustawy, fundacja zobowiązana jest do odprowadzania do US zaliczek na podatek dochodowy z tyt. osiągniętych dochodów do 20 dnia następnego miesiąca za miesiąc poprzedni. Podstawowa stawka podatku dochodowego wynosi 9%. Po przekroczeniu limitu 2 000 000 EUR przychodów w danym roku, stawka wzrasta do 19%. Fundacja może skorzystać ze zwolnienia z podatku dochodowego od osób prawnych na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o CIT.
Zwolnione od podatku dochodowego są dochody podatników, z zastrzeżeniem ust. 1c, których celem statutowym jest działalność naukowa, naukowo-techniczna, oświatowa, w tym również polegająca na kształceniu studentów, kulturalna, w zakresie kultury fizycznej i sportu, ochrony środowiska, wspierania inicjatyw społecznych na rzecz budowy dróg i sieci telekomunikacyjnej na wsi oraz zaopatrzenia wsi w wodę, dobroczynności, ochrony zdrowia i pomocy społecznej, rehabilitacji zawodowej i społecznej inwalidów oraz kultu religijnego – w części przeznaczonej na te cele. Ważne jest, aby statut dokładnie określał te cele. Do 31 marca fundacja ma obowiązek złożenia do US deklaracji CIT-8 za rok poprzedni. Deklarację należy złożyć bez względu na kwotę osiągniętych przychodów.
Podatek od towarów i usług (VAT)
Fundacja może korzystać zarówno z przedmiotowego jak i podmiotowego zwolnienia z podatku VAT, a także dokonać dobrowolnej rejestracji jako czynny podatnik VAT. VAT-R to formularz służący do zgłoszenia podmiotu jako czynnego podatnika VAT. Zwolnienie podmiotowe przysługuje organizacji, której wartość sprzedaży objętej podatkiem VAT w roku nie przekroczyła 200 000,00 zł. Przedmiotowe zwolnienie z VAT reguluje art. 43 ust. 1 ustawy o z VAT, zgodnie z którym zwalnia się od podatku m.in.: usługi w zakresie opieki medycznej, służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia, oraz dostawę towarów i świadczenie usług w ramach działalności leczniczej przez podmioty lecznicze. Nieodpłatna statutowa działalność fundacji nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.
Czynny podatnik VAT zobligowany jest do elektronicznego składania plików JPK_VAT do US oraz zapłaty podatku, gdy kwota podatku należnego przekroczy kwotę podatku naliczonego. Plik JPK_V7 jest wysyłany do US w terminie do 25 dnia następnego miesiąca po miesiącu, za który jest składany. Obecnie w Polsce obowiązują trzy podstawowe stawki VAT:
- 23% – aktualnie najwyższa stawka, dotycząca większości usług i towarów;
- 8% – stosowana dla żywności, leków i świadczeń kulturalnych;
- 5% – stosowana w przypadku usług gastronomicznych oraz sprzedaży czasopism i książek.
Co więcej, stawka 0% dotyczy eksportu i wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów.
Składki ZUS oraz podatek PIT-4
Jako podmiot zatrudniający pracowników, fundacja ma obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne i funduszu pracy od wynagrodzeń do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Fundacja nie odprowadza składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP). Przed zatrudnieniem pierwszego pracownika należy zgłosić fundację jako płatnika składek w terminie 7 dni na druku ZPA. Zgłoszenia pracowników dokonuje się w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia, czyli rozpoczęcia współpracy. Na płatniku spoczywa również obowiązek raportowania do ZUS zawieranych umów o dzieło w terminie 7 dni od daty zawarcia umowy. Z raportowania zwolnione są podmioty, które nie są płatnikami składek ZUS.
Zatrudniając pracownika, fundacja staje się płatnikiem podatku dochodowego od osób fizycznych. Płatnik ma obowiązek odprowadzania zaliczek na podatek PIT-4 do 20 dnia kolejnego miesiąca do US. Obowiązkiem jest także przekazanie informacji rocznej PIT-4R do końca stycznia roku następnego. W tym terminie należy złożyć również deklaracje PIT-11 za pracowników.
Obowiązki sprawozdawcze
Fundacja zobowiązana jest do corocznego składania sprawozdań z działalności fundacji zgodnie ze wzorem Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ramowego zakresu sprawozdania z działalności fundacji. Termin sporządzenia sprawozdania to koniec roku następującego po roku sprawozdawczym. Sprawozdanie z działalności wysyłane jest do Ministra wskazanego w statucie fundacji, który sprawuje nad nią nadzór.
Fundacja, która zdecydowała się na prowadzenie uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów nie musi sporządzać sprawozdania finansowego. Prowadząc pełną księgowość, sprawozdanie finansowe należy sporządzić do końca trzeciego miesiąca po zakończonym roku obrotowym. Sprawozdanie finansowe musi być sporządzone według zasad określonych w ustawie o rachunkowości według załącznika numer 6 bądź załącznika numer 1 i składa się z: wprowadzenia do sprawozdania finansowego, bilansu, rachunku zysków i strat oraz informacji dodatkowej. Powinno przedstawiać koszty i przychody z działalności nieodpłatnej, odpłatnej (jeśli jest prowadzona), a także gospodarczej (jeśli jest prowadzona). Sprawozdanie podpisuje osoba odpowiedzialna za jego sporządzenie, a także wszyscy członkowie zarządu do końca szóstego miesiąca po zakończonym roku obrotowym. Ponadto, musi zostać przekazane do Szefa Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) w terminie 15 dni od podpisania.
Dodatkowo, fundacje prowadzące działalność gospodarczą zobligowane są do złożenia sprawozdania do KRS w ciągu 15 dni od daty zatwierdzenia. Sposób zatwierdzenia sprawozdania finansowego określony jest w statucie organizacji.
Działalność gospodarcza fundacji
Obowiązujące przepisy zezwalają na prowadzenie przez fundację działalności gospodarczej, jednak jej zakres jest nimi ograniczony. Może ona służyć wyłącznie realizacji celów fundacji, poprzez pozyskiwanie środków na ich finansowanie. Nie może stanowić głównego przedmiotu działań fundacji. Warto pamiętać, aby w statucie fundacji zawrzeć zapis o przeznaczeniu zysku z działalności gospodarczej na działalność statutową, w takim zakresie, jakim przepisy prawa na to zezwalają. Dla działalności gospodarczej prowadzi się wyodrębnioną ewidencję księgową, która umożliwia ustalenie przychodów i wyników z niej osiągniętych. Zaleca się również otworzenie subkonta w banku, przeznaczonego wyłącznie dla tej działalności. Fundacja prowadząca działalność gospodarczą i spełniająca dwa z trzech poniżej wymienionych warunków:
- średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło co najmniej 50 osób,
- suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość w walucie polskiej co najmniej 2,5 mln EUR,
- przychody netto ze sprzedaży towarów i usług za rok obrotowy stanowiły równowartość w walucie polskiej co najmniej 5 mln EUR,
musi przejść audyt wykonany przez biegłego rewidenta. Opinię z badania składa się do KRS oraz US.
Koszt założenia fundacji
Koszt założenia fundacji zależny jest od prowadzenia przez nią działalności gospodarczej. Dla fundacji nieprowadzącej działalności gospodarczej wynosi 250,00 zł za wpis do KRS. W przypadku prowadzenia przez fundację działalności gospodarczej, koszt ten wzrasta do 600,00 zł. Obejmuje opłatę za wpis do Rejestru Przedsiębiorców KRS (500,00 zł) i ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (100,00 zł). Dochodzi do tego również koszt aktu notarialnego, którego wysokość uzależnia się od taksy notarialnej.
Podsumowanie
Założenie fundacji z pozoru wydaje się proste, jednak niedokładne sporządzenie dokumentacji w początkowych etapach ustanawiania fundacji, może mieć ogromny wpływ na losy podmiotu w przyszłości. Warto skorzystać na tym etapie z pomocy eksperta, ponieważ sporządzenie wymaganej dokumentacji zgodnie z literą prawa oraz prawidłowe rozliczenia księgowe mają istotny wpływ na działalność fundacji. Jeżeli po przeczytaniu powyższego artykułu masz jakiekolwiek wątpliwości bądź pytania, umów się z nami na konsultację, podczas której omówimy wszystkie nurtujące Cię kwestie.
Artykuł przygotowała:
Agata Jakacka – specjalista ds. ksiąg handlowych w Counthink
Skontaktuj się z nami:
hello@counthink.com
+48 22 626 47 47
Sprawdź artykuł dot. fundacji rodzinnej: Fundacja rodzinna – nowa ustawa o sukcesji biznesu | Blog
Oferta: Księgowość dla fundacji | Sprawdź tutaj, czym jeszcze zajmujemy się w naszym biurze rachunkowym.
